Uitvoering van het grondbeleid in 2021

Op bijgaande kaart staan de belangrijkste projecten waaraan de provincie in 2021 een bijdrage zal leveren op het gebied van verwerving van gronden. Deze zijn verdeeld naar projecten op het gebied van infrastructuur en groen en daarnaast zijn overige gebiedsontwikkelingen vermeld. De programma’s en projecten waarbij de provincie gronden overdraagt of verkoopt, zijn niet op deze kaart maar wel in de toelichting opgenomen.

Bron: Cartografie provincie Zuid-Holland.

Infrastructuurprojecten
In 2021 worden voor infrastructuurprojecten, waaronder het fietsprogramma, gronden aangekocht. Een aantal (middel)grote projecten is op de bovenstaande kaart weergegeven.
De verwerving van gronden voor realisering van de Rijnlandroute, een gemeenschappelijk Rijks- en provinciaal project, is afgerond. In 2021 zal verder worden gegaan met verkoop van gronden (‘overhoeken’) die niet nodig zijn voor het project. De provincie faciliteert de grondaankopen, sloop van enkele gebouwen en de verkoop van niet benodigde gronden voor de aanleg van de weg. Daarnaast is de grondverwerving voor de aanleg van Bentwoudlaan, N215 en N211 een forse opgave. De overige verwervingen betreffen vooral Groot Onderhoudsprojecten en aanleg P+R voorzieningen.
Bij infrastructuurprojecten wordt de (financiële) planning en voortgang uitgewerkt via het Programma Zuid-Hollands Infrastructuur (PZI). Grondverwerving en verkopen maken hier deel van uit.

Projecten Natuur Netwerk Nederland (NNN)
Ten behoeve van de beleidsrealisatie van natuur en recreatie zijn in 2021 overeenkomsten noodzakelijk. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen:

• sluiten van zelfrealisatieovereenkomsten met ondernemers die hun bedrijf om willen vormen naar een bedrijf dat het realiseren van gestelde natuurdoelen combineert met agrarisch ondernemen;
• aankopen al dan niet met als uiterste mogelijkheid om tot onteigening over te gaan;
• doorleveren van grond.

Zelfrealisatie wordt inmiddels toegepast in de Krimpenerwaard op basis van de zogenaamde instrumentenkoffer.
De stuurgroep Krimpenerwaard is opdrachtgever voor het maken van afspraken met ondernemers over de omvorming van hun bedrijf, de inzet van subsidiemiddelen en het beschikbaar stellen van (extra) grond. De provincie heeft een ‘makelaar natuurinclusieve landbouw’ aangesteld, die de afspraken met de ondernemers voorbereidt. Naar verwachting zal dit instrument ook in andere gebieden, waar natuurontwikkeling- en beheer hand in hand kan gaan met ondernemen, worden toegepast. De verwachting is dat nog enkele vaststellings- en uitvoeringsovereenkomsten in 2021 worden afgesloten.
Niet iedere ondernemer zal kiezen voor zelfrealisatie. In dat geval zal de provincie proberen de gronden aan te kopen met in het uiterste geval de mogelijkheid om te onteigenen.
Grond in provinciaal eigendom binnen de begrenzing van het NNN zal in het kader van zelfrealisatie aan in het gebied operationele ondernemers worden verpacht. De overige NNN-gronden worden conform het Handelingskader pacht 2018-2021 in tijdelijk beheer uitgegeven.
Het eigendom en eindbeheer voor het overige NNN wordt via openbare inschrijving op de markt gebracht. In het laatste geval wordt iedere geïnteresseerde en gekwalificeerde partij in staat gesteld te bieden (level playing field).
Daarnaast wordt vorming van duurzaam beheer via samenwerking van partijen in een gebied bevorderd, zoals een coöperatie of collectief

De meest omvangrijke bijdrage aan het NNN vindt plaats in het programma Veenweide. Het betreft de (deel)programma’s Krimpenerwaard en Gouwe Wiericke. Beide programma’s worden via een gebiedsovereenkomst samen met en door de regio gerealiseerd.
Voor de Krimpenerwaard is in 2017 besloten tot een nieuwe realisatiestrategie in de zogenaamde gele en oranje gebieden en tegelijkertijd wordt de totale realisatie versneld uitgevoerd. Dit betekent dat de gesprekken over zelfrealisatie én minnelijke verwerving/onteigening in 2020  zijn geïntensiveerd en in 2021 worden afgerond. Dit leidt tot  overeenkomsten voor zelfrealisatie, aankoop/verkoop en ruil. De gemeente is in 2019 de administratieve onteigeningsprocedure gestart op basis van het bestemmingsplan Natuurgebieden Veenweiden Krimpenerwaard. In 2020 is de onteigening door de Corporate Dienst (CD) ter inzage gelegd. Op 6 november 2020 wordt het Koninklijk Besluit geslagen, waarin wordt bepaald welke gronden wel of niet ter onteigening aangewezen zullen worden. Het gerechtelijke onteigeningsbesluit is gepland in 2021. De verwachting is dat in 2021 nog circa 240 ha verworven wordt, dan wel dat daarvoor een uitvoeringsovereenkomst wordt gesloten in het kader van zelfrealisatie.
Inmiddels is in de Krimpenerwaard een Natuur Beheer Collectief in oprichting (NBC). Dit collectief is beoogd beheerder van de provinciale natuurgronden op basis van een recht van erfpacht. In 2021 wordt de procedure voor overdracht van gronden voorbereid. Er wordt onderzocht of, en zo ja welke gronden in 2021 in erfpacht uitgegeven kunnen worden.
Met de terreinbeherende organisatie Zuid-Hollands Landschap (ZHL) wordt gewerkt aan ruilovereenkomsten om versnipperd beheer tegen te gaan. Van deze ruilovereenkomsten wordt bijgehouden hoeveel m² door de betrokken partijen wordt geruild. Afgesproken is om achteraf het verschil tussen de ingebrachte m²’met elkaar te verrekenen.

In het programma Gouwe Wiericke zijn ook gesprekken over zelfrealisatie en enkele kopen/verkopen/ruilovereenkomsten aan de orde. De provincie verwerft, ruilt en verkoopt gronden, in deelgebieden en in combinatie met Natuurmonumenten. In 2020 worden nog enkele verkopen (circa 85 hectare) nieuwe natuur door Natuurmonumenten gerealiseerd. Daarnaast worden ook in 2020 enkele langlopende aankooptransacties afgerond. Het betreft ook ruilgrond die in 2021 geruild wordt voor nieuwe natuur.
Gedeputeerde Staten zullen op verzoek van de gebiedscommissie enkele besluiten nemen, zowel in 2020 als in 2021, voor het herbegrenzen van de nieuwe natuur. Hiermee worden robuuste aaneengesloten gebieden gerealiseerd en daarmee komt de realisatie van de opgave van het aantal hectares nieuwe natuur binnen bereik.
Een omvangrijk project dat bijdraagt aan deze doelrealisatie in 2021 is de “Noordse Buurt” bij Nieuwkoop, waar ruim 25 hectare nieuwe natuur aangekocht kan worden.
Van heel Gouwe Wiericke kan gezegd worden dat de grondaankopen in de afrondende fase zitten, echter door het vrijwillige karakter van de grondverwerving, zal deze, zeker ook in 2021, nog plaatsvinden.

In 2019 is duidelijk geworden dat de Leenheerenpolder Natura 2000 blijft. Over de status zijn afspraken met het Rijk gemaakt en vervolgens zijn er plannen voor het gebied met de regio gemaakt (groen in combinatie met een woning-bestemming). In 2020 is een start gemaakt met de eigendomsoverdracht (inclusief publicatie van het voornemen). De overdracht zal naar verwachting in 2021 plaatsvinden.

De openbare verkoop (DBM: Design, Built, Maintain) van de Buttervlietpolder heeft in 2020 plaatsgevonden, maar heeft niet geleid tot gunning. Totdat besloten is over het vervolg wordt het gebied via natuurpacht tijdelijk beheerd.

Verder is in 2020 gestart met het ontwikkelen van een strategie voor de overige NNN-opgave in de provincie Zuid-Holland. Het gaat daarbij om circa 900 hectare natuur en ecologische verbindingszones. Er zal voor deelgebieden met partners een realisatiestrategie worden opgesteld aan de hand van de beschikbare instrumenten (zelfrealisatie, verwerving, ruil en overdracht). Hierbij wordt gebruik gemaakt van de ervaringen met het programma Veenweide. Het programma waarin alle overige NNN-projecten zijn ondergebracht, zal de komende jaren een forse opgave van de grondinstrumenten vragen. Het gehele programma NNN dient in 2027 conform afspraak met het Rijk te zijn gerealiseerd.

Overdracht van eigendom van Provinciale Recreatiegebieden (PRG) en Recreatie om de Stad (RodS)
De provincie draagt grond met een recreatieve functie over aan medeoverheden. De meeste zogeheten Recreatie om de Stad-gebieden (RodS) en ook de meeste Provinciale Recreatiegebieden (PRG’s) zijn overgedragen. Voor wat betreft  het Recreatiegebied Vlietland is een groot deel van de grond in erfpacht gegeven aan de exploitant in het gebied (Recreatiecentrum Vlietland B.V.), waarbij in de erfpachtakte onder andere voorwaarden zijn gesteld over de exploitatie, het beheer en ondererfpacht van het gebied. In 2021/2022 vindt een verkenning plaats over de wijze van verkoop/overdracht aan de gemeente Leidschendam-Voorburg.

In 2020 is de eigendom- en beheersituatie van gronden en bijkomende beheerkosten in kaart gebracht voor het gebied in en om de Balij (RodS) en voor de Louisa en Cannemanspolder. Na bestuurlijk akkoord wordt in 2021 een traject gestart voor overdracht naar Staatsbosbeheer (SBB) en gemeenten.

Weidevogelprogramma
In 2019 is besloten om een programma (inclusief budget) te realiseren ter versterking van weidevogeldoelstellingen binnen de provincie Zuid-Holland. Eén van de onderdelen is de inzet van grondeigendom van de provincie (circa150 hectare) buiten de NNN die de provincie op termijn wil verkopen. Ook in 2021 worden de aangewezen hectares in ‘weidevogelbeheer’ uitgegeven.
De verrekening van de geprognosticeerde opbrengsten uit verkoop (Grond-voor-Grond) heeft in 2019 plaatsgevonden.

Bos en bomenbeleid
In het collegeprogramma is afgesproken om een bos- en bomenbeleid op te stellen. In dit kader wordt ook gekeken naar beschikbaarheid van provinciale gronden. Er worden geen aankopen verwacht.

Gebiedsontwikkeling en gebiedsgerichte aanpak
Het samenbrengen van de verschillende ambities van de provincie en haar partners vergt de ontwikkeling van een integrale visie op de ontwikkeling van specifieke gebieden. In de volgende gebieden is grondbeleid al een belangrijk instrument in de gebiedsontwikkeling.
De (gebieds)ontwikkeling van de Krimpenerwaard en Gouwe Wiericke zijn in het voorgaande hoofdstuk reeds behandeld. De Zuidplaspolder is toegelicht onder verbonden partijen.

Op 29 juni 2018 is de Gebiedscoöperatie Buijtenland van Rhoon opgericht en op 3 juli 2018 hebben Gedeputeerde Staten het Streefbeeld vastgesteld. Hiermee zijn belangrijke stappen gezet in de realisatie van het Buijtenland van Rhoon. De provincie en de Gebiedscoöperatie Buijtenland van Rhoon zijn een samenwerkingsovereenkomst aangegaan. Hierin zijn onder andere afspraken opgenomen over het ter beschikking stellen van door de provincie verworven grond aan de Gebiedscoöperatie. Daarnaast is afgesproken dat de provincie verantwoordelijk blijft voor de grondverwerving. Grondeigenaren behouden op deze manier de mogelijkheid om tegen een volledige schadeloosstelling te vertrekken. Inmiddels heeft de provincie ruim 300 hectare in eigendom verworven van partijen in het gebied. Deze grond zal conform het bepaalde in de samenwerkingsovereenkomst, nadat deze vrij van (voortgezet) gebruik is, ter beschikking worden gesteld aan de Gebiedscoöperatie om het Streefbeeld met haar leden te realiseren. In 2020 heeft de provincie 86 hectare in het plangebied beschikbaar gesteld aan de Gebiedscoöperatie voor verwezenlijking van de doelen uit het Streefbeeld. Voor 2021 is een forse stijging mogelijk; de provincie heeft de Gebiedscoöperatie aangegeven welke gronden beschikbaar komen  per 1 januari 2021.

Nieuwe opgaven en gebiedsgerichte aanpak
In 2020 zijn Rijk en provincies gestart met een maatregelenpakket om de stikstofdepositie in N2000-gebieden te reduceren. Provinciale Staten hebben een gebiedsgerichte aanpak vastgesteld. Deze aanpak voorziet in een bronneneffecten-analyse per N2000-gebied en vervolgens het vaststellen van een maatregelenpakket. Grondinstrumenten maken onderdeel uit van het maatregelenpakket. Dit komt het meest naar voren in het gebied Nieuwkoop, omdat in dit gebied de uitstoot van stikstof grotendeels vanuit de landbouw plaatsvindt (piekbelasters). Daarnaast is een visie op de landbouw nodig en kunnen grondinstrumenten als ruil en afwaardering ingezet worden bij bijvoorbeeld extensivering.
Het Rijk en de provincies zullen naar verwachting in 2020 overeenstemming bereiken over een stoppersregeling. Deze regeling bevat opkoop van productierechten, gebouwen en grond en vervolgens vervreemden van gebouwen en grond binnen een gebiedsgerichte aanpak. Deze regeling zal in 2021, 2022 en 2023 worden uitgevoerd in samenhang met het provinciaal grondbeleid en leidt tot toename van het PZH-bezit. Het grondbeleid is hierbij met name instrumenteel. Daarenboven zal in 2021 een strategie worden ontwikkeld ten aanzien van de eigendommen, gronden en gebouwen.

In 2020 is door het Rijk in het kader van het klimaatakkoord besloten tot een stimuleringsprogramma bodemdaling om CO₂ uitstoot te verminderen. Provinciale Staten hebben vervolgens besloten tot een Veenweideaanpak met daarbij inzet van grondinstrumenten in een aantal gebieden. Eén van de prioritaire gebieden is ook Nieuwkoop.
Verwacht wordt dan in 2021 aankoop, ruil en afwaardering van gronden zal plaatsvinden om met name extensivering in nattere omstandigheden van gebruik te stimuleren.
In het gebied Nieuwkoop en de overige Veenweidegebieden zal de aanpak en uitvoering voor de realisatie van het NNN, tegengaan bodemdaling en terugdringen stikstof/natuurherstel in samenhang, inclusief grondinstrumentarium, plaatsvinden.